Алена АЛЬПЯРОВІЧ, выхавальнік дашкольнай адукацыі вышэйшай катэгорыі, яслі-сад № 24 г. Ліды. Пралеска 05/2017
Купальскаю парою
Забава для дзяцей старшай групы (5-6 гадоў)
Праграмныя задачы: фарміраваць уяўленні дзяцей пра народнае свята Купалле; развіваць хуткасць, спрытнасць, вынослівасць, уменне ўзаемадзейнічаць у гульнявой дзейнасці; выхоўваць павагу і любоў да народнай спадчыны, спрадвечных традыцый беларусаў.Матэрыял і абсталяванне: касцюмы Івана, Купалінкі, Лесуна для дарослых, выява сонца, намаляванага на белай тканіне, надзіманы басейн, капялюш, галінкі, «вугольчык», вяроўка, лялька-«вядзьмар», «папараць-кветка», 5 вянкоў з кветак і траў, аўдыязапісы: беларускіх народных песень: «Ой, рана на Івана», «Купалінка», беларускай народнай музыкі.
Папярэдняя работа: падрыхтоўка вянкоў, выявы сОнца, развучванне вершаў, песень, гульняў.
Месца правядзення: фізкультурная пляцоўка.
Ход мерапрыемства
Гучыць беларуская народная песня «Ой, рана на Івана», хлопчык і дзяўчынка нясуць сімвалічную выяву сонца, намаляванага на белай тканіне.Вядучы (В.).
Зіхаціць на небе сонца,
Вечар набліжаецца,
А ў дзятвы нашай вясёлай
Свята пачынаецца!
Глядзіце, Іван ды Купалінка ідуць!
Гучыць беларуская народная музыка. Выходзяць Іван і Купалінка.
Іван.
Добры вечар, зямліца родная!
Пачынаецца свята народнае.
Добры вечар, хлопцы, дзяўчаты,
Добры вечар, купальскае свята,
Што сабрала народу багата!
Пачынаецца свята народнае.
Добры вечар, хлопцы, дзяўчаты,
Добры вечар, купальскае свята,
Што сабрала народу багата!
Карагодная гульня «Купалінка»
Дзеці ладзяць карагод. Купалінка падыходзіць да іх і пытаецца: «Чаму вы залатым замком замкнёны ды тканінаю завешаны?» Дзеці адказваюць: «Мы Купалінку чакаем. Залаты замочак адамкнём, тканіну адвесім».Затым пускаюць Купалінку ў сярэдзіну карагода і пытаюцца:
«Купалінка, Купалінка,
Ту-ту-ту!
(Тупаюць і пляскаюць у далоні.)
«Дзе ж твая дачка? ту-ту-ту!»
(Тупаюць і пляскаюць у далоні.)
Купалінка адказвае:
«У полі кветачкі рве,
Кветачкі рве, вяночкі ўе!»
Дзеці рухаюцца ў карагодзе і гавораць:
«А нашай (-аму) (называюць імя дзяўчынкі ці хлопчыка)
Не хапіла вянца,
А ёй (яму) трэба чапца».
Купалінка падбягае да названага дзіцяці і Надзявае яму чапец (капялюш). Гэты ўдзельнік далей выконвае ролю Купалінкі ці Купалы. Гульня паўтараецца 2—3 разы.
В. 3 чым ты да нас завітала, Купалінка?
Купалінка. Да вас я прыйшла з летнім, добрым вечарам, ласкавымі песнямі, гульнямі жвавымі.
Беларуская народная гульня «Барада»
Дзеці становяцца ў круг. Вядучы вымаўляе словы-лічылку:
«Прэла, гарэла,
За мора ляцела.
Вусь, барадусь, кіслы квас,
Лаві, барада, нас».
За мора ляцела.
Вусь, барадусь, кіслы квас,
Лаві, барада, нас».
Той, на кім скончылася лічылка, выконвае ролю «барады» і пачынае лавіць дзяцей. Каго «барада» асаліць, той дапамагае лавіць астатніх. Нельга лавіць гульцоў у спецыяльна адведзеным месцы-«доме», куды яны забягаюць адпачыць.
Іван. Купалле святкуюць з даўніх часоў. Гэта свята маладосці, росквіту прыроды.
Купалінка.На Купалле нашы продкі ўсхвалялі сонца, увасабленнем якога былі купальскія вогнішчы. Усе жадалі, каб сонейка горача свяціла і грэла, каб было цёплае лета і добры ўраджай.
1-ы хлопчык.
Сёння Купала, а заўтра Ян.
Сыйдзі, сонейка, зайграй нам.
2-і хлопчык.
Як будзе сонейка іграць,
Мы пойдзем Купалу спяваць.
3-і хлопчык.
Будуць дзяўчынкі кветкі рваць,
Будуць Яна ўспамінаць.
Іван. Хлопчыкі і дзяўчынкі, ідзіце да мяне, будзем «вогнішча» ладзіць! (Дзеці з галінак робяць «вогнішча».)
З’яўляецца Лясун.
Лясун. Добры дзень, дазвольце дымку панюхаць, вугольчык узяць.
В. Не, Лясун, не пусцім цябе да агню, бо ты нам свята сапсуеш.
Дзеці.
Лясун, Лясун у лес хадзіў,
Дровы збіраў, печку паліў,
Печку паліў ды нос прышчапіў.
Лясун. Вось зараз вас усіх злаўлю і ў лес аднясу! (Дзеці ўцякаюць ад Лесуна.) Якія вы спрытныя! Давайце сябраваць і разам гуляць.
Беларуская народная гульня «Вугольчык»
3 дзяцей выбіраюць водзячага — «маці». Гульцы становяцца ў рад, «маці» з «вугольчыкам» абыходзіць іх, кожнаму кажа: «На табе» — і аддае яго аднаму з дзяцей. Лясун адгадвае, у каго «вугольчык». Калі адгадае, то дзіця застаецца з «маці», але адыходзіць у бок і пакуль што не ўдзельнічае ў гульні. Калі не адгадае, то дзіця, у якога быў «вугольчык», ідзе да Лесуна. Такім чынам гульня працягваецца далей. Калі застанецца толькі адно дзіця, «маці» пытаецца ў Лесуна: «Адгадай, у маці ці ў дзіцяці?» Калі Лясун адгадае, то гэта дзіця ён забірае да сабе. Потым усе гульцы бяруцца за вяроўку, з аднаго канца якой становіцца «маці» са сваімі дзецьмі, а з другога — Лясун са сваімі дзецьмі. Кожны імкнецца перацягнуць вяроўку на свой бок. Хто перацягне, той і выйграе.Лясун.
Я, Лясун, даю сваё слова
Не дражніць анікога.
Дыхам вас не пужаць
I ў гушчар не зваць.
Лясун развітваецца і пакідае пляцоўку.
Купалінка. Людзі казалі, што ў купальскую ноч расцвітае папараць-кветка, а той, хто яе адшукае, будзе самы шчаслівы і зможа разумець размовы жывёл і раслін. Запрашаю вас, дзеці, у падарожжа, шукаць папараць- кветку!
Дзеці шукаюць «папараць-кветку».
Купалінка (звяртаецца да таго, хто яе знайшоў).
Хай жа твой лёс будзе шчаслівы!
У хаце хай будзе весела,
I сытна, і мірна, і песенна!
Зараз запрашаю ўсіх пагуляць з папараць- кветкай!
Карагодная гульня «Вядзьмар»
3 ліку ўдзельнікаў выбіраюць водзячага, ён трымае ляльку — «ведзьмара». Дзеці ладзяць карагод, у сярэдзіне якога стаіць Купалінка, і гавораць:«Купалінка, Купалінка,
Купалінка наша,
Дай нам золата багата».
Купалінка адказвае:
«Дам вам папараць-кветку,
Будзеце багатыя На ўвесь белы свет».
Дае аднаму з дзяцей «папараць-кветку», потым кажа:
«Вядзьмар ідзе,
Папараць-кветку адбярэ».
Дзеці ўтвараюць паўмесяц і адводзяць рукі за спіну, нібыта хаваюць «папараць-кветку». Водзячаму трэба адгадаць, у каго знаходзіцца падарунак Купалінкі. Калі здагадаецца, той уцякае і імкнецца аддаць кветку Купалінцы. Калі гэта атрымаецца, дзіця выконвае ролю Купалінкі, калі не — становіцца водзячым. Гульня паўтараецца 2-3 разы.
Купалінка (звяртае ўвагу на вянкі з кветак і траў). Іванка, паглядзі, якія вянкі сплялі дзяўчынкі.
Іван. Вельмі прыгожыя! Давайце пагуляем з імі.
Гульня «Назаві кветку»
Дзеці стаяць у крузе. У аднаго дзіцяці ў руках вянок. Гульцы перадаюць яго адзін аднаму і даюць назвы кветак. Той, хто не назаве ці паўторыць ужо названую кветку, выбывае і становіцца ў цэнтр круга. Гульня працягваецца да таго часу, пакуль не застанецца адзін удзельнік — пераможца.Карагодная гульня «Вяночак»
Дзеці стаяць кругам. У цэнтры яго — Купалінка з вянком у руках, яна адвольна ходзіць і кажа:«Вось вянок які прыгожы ў мяне,
Вось вянок які цудоўны ў мяне!
(Называе імя дзіцяці) я вяночак падару,
Скокі вясёлыя разам з ім я завяду!»
Купалінка надзявае вянок названаму дзіцяці, ён выходзіць у цэнтр круга і танцуе разам з ёй, астатнія дзеці, прытанцоўваючы, пляскаюць у далоні. Гульня паўтараецца 2—3 разы.
Купалінка. Заканчвалася купальскае свята ля ракі. Дзяўчаты пускалі вянкі па вадзе і гадалі на свой лёс.
Дзеці збіраюцца каля надзіманага басейна. У чатырох дзяўчынак — вянкі з кветак і траў.
1-я дзяўчынка (апускаючы вянок у ваду).
Звіла вяночак з кветак і лісточкаў,
Мо, напаткаю шчасце роснай ночкай.
2-я дзяўчынка.
Вянок мой сціплы, я — не ганарліўка,
3 мастка пусціла, пад густой вярбінкай.
3-я дзяўчынка.
Рамонкі ў ім, мятліца і званочкі,
Чакаю штось чароўнае ад ночкі.
4-я дзяўчынка.
Плыві-плыві, вяночак, купальскаю парою.
3 вады не зводжу вочак, цікую за табою.
Н. Кавальчук
Купалінка.Сонца ўзыдзе — новы дзень настане,
Зазвініць над рэчкай салаўіны гай.
Іван.
Закрасуе ў полі ніва залатая —
Гэта наша радасць! Гэта родны край!
Карагод
пад бел. нар. песню «Купалінка»В. Вось і скончылася Купалле — свята росквіту зямлі, свята народнай творчасці!
Іван. Мы праводзілі сонца на другую палову года.
Купалінка.
Хай і ў гэтай палове года
Кветка шчасця будзе ў народа!
ЛІТАРАТУРА:
1. Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі. — Мінск: Нац. ін-т адукацыі, 2012.
2. Дубініна, Д.М. Родныя вобразы ў паэтычным слове: дапам. для педагогаў устаноў дашкольнай адукацыі: у 2 ч. Ч. 2 / Д.М. Дубініна. — Мазыр: Белы Вецер, 2008.