сцэнарыі святаў на беларускай мове

А. В. САЗОНАВА, настаўніца СШ № 158 г. Мінска. Пачатковая школа 8.2005

Мая Беларусь

Сцэнарый пазакласнага мерапрыемства

Мэта: пашырыць уяўленне вучняў аб роднай краіне; развіваць мову дзяцей; выхоўваць любоў да Беларусі, яе чароўнай прыроды; вучыць паважаць людзей, якія жылі і жывуць на нашай зямлі; фарміраваць жаданне больш ведаць аб мінулым і сучасным сваёй Радзімы.
Гучыць мелодыя песні А. Пахмутавай “Белавежская пушча”.

Вядучы (пад музыку чытае верш П. Прыходзькі).
Мая Беларусь!
Край Дняпра і Палесся,
Празрыстых азёраў і рэк,
Айчына бунтарскай купалаўскай песні,
Што ў сэрца запала навек.
Край фабрык, машын
I сівой Белавежы
Са сцежкамі дужых зуброў.
Як Нёман — магутны,
Як Нарач — бязмежны
I звонкі, як струны бароў...

Выходзяць дзяўчынка і хлопчык у беларускіх нацыянальных касцюмах.
Дзяўчынка.
Я — дзяўчынка-беларуска
3 васільковымі вачыма.
Хоць малая, але знаю:
Беларусь — мая Радзіма.
Хлопчык.
Мяжуе з Польшчай, Украінай,
Расіяй, Латвіяй, Літвой
Твой родны край, твая Айчына,
Жыццё тваё і гонар твой.
I ты яе запомні імя,
Як неба, сонца і зару.
Твая зямля, твая Радзіма
Названа светла — Беларусь.

Вядучы. Сёння мы з вамі адправімся ў падарожжа па цудоўнай беларускай зямлі, але спачатку высветлім, чаму наша зямля мае такую прыгожую назву — Беларусь.
Вучні выказваюць свае меркаванні: сярод беларусаў многа людзей са светлымі валасамі; нашы продкі аддавалі перавагу беламу адзенню; белыя буслы, якіх дагэтуль нямала ў Беларусі, сталі яе сімвалам.

Вучаніца (чытае верш У. Скарынкіна).
Белая Русь мая!
Чыстая ты мая!
Родная ты мая!

Белыя гоні бульбы,
Белыя косы дзяўчат.
Воблакаў белых над
Бугам Вечны парад.

Белых грыбоў кашолкі,
Белыя плечы бяроз,
Белыя россыпы золкіх
Чыстых світальных рос.

Белых туманаў плыні,
Белыя вершы буслоў.
Ціхая завадзь Бялыніч,
Рык белавежскіх зуброў.

Вейкі рамонкаў белых,
Белыя грывы завей.
Чыстыя душы смелых,
Простых тваіх людзей.

Вядучы (прапануе дзецям пытанні і заданні):
Малайцы! Вы добра адказалі на пытанні пра нашу краіну, і мы зараз на чароўным караблі адправімся ў падарожжа — у мінулае і сучаснае роднага краю. Першы прыпынак прысвечаны нашым славутым продкам.
Дэманструюцца выявы (слайды) Ефрасінні Полацкай, Кірылы Тураўскага, Францыска Скарыны. Дзеці расказваюць пра кожнага з іх.

Вучаніца. У Полацку жыла манахіня Ефрасіння — заступніца беларускай зямлі, асветніца, гуманістка. Яна сабрала выдатную бібліятэку, стварыла майстэрні, дзе малявалі іконы, перапісвалі і перапляталі кнігі.
Вучань.
Слава Францыска не ведае меж,
Птушкай яна абляцела краіны.
Новую кнігу ты ў рукі бярэш —
I адгукаецца рэхам — Скарына.
Сусветную славу яму здабылі
Кнігі, якія жывуць у стагоддзях.
Першадрукар беларускай зямлі
I слова народнага першапраходзец
Схіляўся над кнігамі, як чарадзей,
Каб мудрасці гэтай святло не згасала.
Вучань. Кірыла Тураўскі напісаў шмат пропаведзей, малітваў, павучанняў, канонаў, у якіх заклікаў людзей любіць адзін аднаго, адлюстроўваў хараство прыроды. Яго творы вызначаюцца вобразнасцю, узнёсласцю, Вялікі гуманіст старажытнасці Кірыла Тураўскі — сімвал таленту нашага народа.
Вядучы. Мы, беларусы, ганарымся нашымі выдатнымі пісьменнікамі Янкам Купалам, Якубам Коласам, Максімам Багдановічам, Элаізай Пашкевіч (Цёткай), Канстанцыяй Буйло. Свае творы яны прысвяцілі роднаму краю, яго гісторыі, яго прыродзе.
Выконваецца песня “Люблю наш край” на словы Канстанцыі Буйло.

Люблю наш край — старонку гэту,
Дзе я радзілася, расла,
Дзе першы раз спазнала шчасце,
Слязу нядолі праліла.

Люблю народ наш беларускі
I хаты ў зелені садоў,
Залочаныя збожжам нівы,
Шум нашых гаяў і лясоў.

I песню родную люблю я,
Што ў полі жнеі запяюць,
Як гукі звонкія над нівай
Пераліваюцца, плывуць.

Люблю ў пагодную я ночку
Дапозна ў садзіку сядзець,
Сачыць за ясных зор мігценнем,
На месяц залаты глядзець.

Мне тут усё для сэрца міла,
Бо я люблю край родны свой,
Дзе з першым шчасцем я спазналась
I з першай горкаю слязой.

Дзеці чытаюць вершы Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча, якія вывучалі па літаратурнаму чытанню.

Вядучы. Наступны прыпынак нашага падарожжа — сучасная Беларусь і яе сталіца горад Мінск.
Пад гукі Дзяржаўнага гімна Рэспублікі Беларусь дэманструюцца выявы Дзяржаўнага сцяга і Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь.
Вучаніца (чытае верш У. Дубоўкі).
О Беларусь, мая шыпшына,
Зялёны ліст, чырвоны цвет!
У ветры дзікім не загінеш,
Чарнобылем не зарасцеш.

Пялёсткамі тваімі стану,
На дзіды сэрца накалю.
Тваіх вачэй, пад колер сталі,
Праменне яснае люблю.

Варожасць шляху не зачыніць:
У перашкодах дух расце.
0 Беларусь, мая шыпшына,
Зялёны ліст, чырвоны цвет!

Дэманструюцца фотаздымкі сучаснага Мінска. Дзеці расказваюць пра свой родны горад называюць яго славутыя мясціны, музеі, тэатры, спартыўныя збудаванні.
Вядучы. Трэці прыпынак нашага падарожжа прысвяцім прыродзе роднага краю.
Лес ідзе да небакраю,
Рэчка, горачка, раўніна.
Вечна сэрцу дарагая
Беларуская карціна.

Ля крыніцы — медуніцы
Дзе даліна — канюшына,
Дзе лясочак — верасочак,
Ой ты, родная мясціна.

Прырода — наш вялікі дом, без якога было б немагчыма жыццё чалавека. Беларусам пашанцавала на прыгажосць і непаўторнасць краявідаў.
Вучаніца (чытае верш А. Грачанікава “Беларускія краявіды").
Беларускія Краявіды...
Перазвоны
Азёр і бароў.
Над палеткамі
Бульба і жыта —
Песня
Велічных курганоў.
Гэта наша
Зямля дарагая,
Гэта нашы
Лугі і палі,
Над якімі
Спрадвеку лунае
Бусел —
Сімвал
Бяссмерця
Зямлі.

Праводзіцца віктарына. Правільныя адказы на пытанні пацвярджаюцца адпаведнымі ілюстрацыямі.
1. Якое дрэва самае распаўсюджанае ў нашых мяшаных лясах? (Бяроза.)
2. Якія дрэвы растуць у хвойным лесе? (Сасна, елка.)
3. Якія кветкі пасля зімы з'яўляюцца першымі? (Пралеска, сон-трава.)
4. Па якой вадзяной кветцы можна прадказаць змену надвор’я? (Гарлачык.)
5. Якое з нашых дрэў самае даўгавечнае? (Дуб.)
6. Назавіце жывёл, занесеных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. (Чорны бусел, мядзведзь і інш.)
Вядучы. Вы паказалі добрае веданне роднай прыроды, а значыць, можаце стаць сапраўднымі яе абаронцамі.
На апошнім прыпынку нашага падарожжа гаспадарыць родная мова. Беларусы шануюць сваю мову, ганарацца ёю.
Вучань (чытае верш В. Шведа).
Я нарадзіўся беларусам,
Беларусам буду жыць!
Мову родную вучуся
Шанаваць, цаніць, любіць.

Сваю родную старонку
Я люблю, як і бацькоў,
Што вучылі песні звонкай,
Прывівалі мне любоў

I да мовы, да дубровы,
Да палёў і да лугоў
I заўсёды да народа,
Што жыве тут ад вякоў.

Я клянуся: не зракуся
Сваё роднае любіць.
Быў і буду беларусам,
Покуль толькі буду жыць!

Вучаніца (чытае верш А. Пысіна).
Дала мне маці гэту мову,
Каб не нямым пайшоў у свет,
Дала мне маці гэту мову
Як спадчыну і запавет.

Была яна не беларучкай
I на жніве, і на сяўбе;
На глебе добрай беларускай
Здабыты словы ўсе яе.

Прапахлі сонцам і падзолам
Дажджамі, сокамі раслін,
Пад знак рукам яе мазольным,
Што мелі толькі ў сне спачын.

3 такою моваю не сорам
I да суседзяў — хоць на Марс,
3 любым народам мы гаворым,
I людзі разумеюць нас.

Вядучы. Багатая наша мова на прыказкі і прымаўкі. Ужо няма тых людзей, якія прыдумалі гэтыя трапныя выразы, а прыказкі працягваюць жыць.
Вучань і вучаніца (па чарзе чытаюць):
Вядучы. Ці любіце вы загадкі? Як вы думаеце, для чаго загадваюць загадкі? Правільна, яны вучаць думаць, развіваюць кемлівасць, фантазію. Давайце патрэніруем сваю кемлівасць, паспрабуем адгадаць загадкі.

Глянеш — заплачаш, а ўсе роўна радуешся яму. (Сонца.)
Каціцца катушка: не звер, не птушка, не камень, не вада, а што — адгадай. (Сонца.)
Ляжыць дзяружка, на ёй насыпана гарошку, пакладзена хлеба луста. (Неба, зоркі, месяц.)
Хлявец повен авец, а пастух адзін. (Зоркі і месяц.)
Што гэта за вочы: адно свеціць удзень, а другое — уночы? (Сонца і месяц.)
А цяпер вы загадайце загадкі.
Вучні прапануюць свае загадкі.
Далей дзеці па чарзе расказваюць кароткія смешныя гісторыі.
* * *
Маленькі хлопчык прынёс дадому чарапаху.
— Навошта яна табе? — пытаецца маці.
— Хачу праверыць, ці праўда, што яна жыве 200 гадоў.
* * *
Марынка, ты вельмі непаслухмяная дзяўчынка. Адны непрыемнасці праз цябе. Я ўся пасівела.
— Мамачка, калісьці і ты, напэўна, не слухалася, Паглядзі, колькі сівых валасоў у бабулі.
* * *
— Дзядуля, а ты быў маленькі?
— А як жа, унучак. I ў першы клас хадзіў, як ты.
— Відаць, смешны быў ты ў школе са сваёю барадою.
* * *
— Ты не бойся, — супакойвае маці сына перад кабінетам зубнога ўрача. Нічога тут табе не зробяць.
— Тады чаго мы сюды прыйшлі?

Вучань. Паслухайце яшчэ адну гісторыю. Ці то полем, ці то лесам ішлі тры падарожнікі. Ішлі яны тры дні і тры ночы ды яшчэ паўдня. Раптам чуюць — спявае нехта. Першы кажа:
— Відаць, жаўранак спявае,
— Не, — кажа другі, — гэта лес шуміць.
А трэці прыпаў вухам да зямлі і прашаптаў:
— Ды гэта ж зямля спявае.
Вось якая наша беларуская зямля. Таму і песні, і танцы ў нас такія прыгожыя.

Дзеці выконваюць беларускі танец або народную песню.

Вядучы. Вось і закончылася наша невялікае падарожжа. Мы не змаглі пабываць ва ўсіх кутках беларускай зямлі, але тое, што ўбачылі і пачулі, спадзяюся, закранула вашы сэрцы, выклікала пачуццё гордасці за мінулае нашай Радзімы, за яе сённяшні дзень.

Ад ветру гнуцца вербалозы,
Бяжыць дарога напрасткі,
Мой край — бялюткія бярозы
Абапал сіняе ракі.

Высока ў небе вырай кружыць,
Ляціць за сіні небакрай.
Не забывай ніколі, дружа,
Сваю зямлю, свой родны край.


Яшчэ на гэту тэму:

Дарагая мая беларусь     Інтэрактыўная віктарына «Чароўны квадрат»