Таццяна Уладзіміраўна ЛУСТА— настаўніца беларускай мовы і літаратуры Багушэвіцкай сярэдняй школы-сада Бярэзінскага раёна. Роднае слова 7. 2007
Рускі самародак, які стаў набыткам Беларусі
Сцэнар вечарыны, прысвечанай Уладзіміру Мулявіну
Удалеч шлях кіруем свой.
Шукаем сцежак невядомых,
Чужыя топчам бальшакі,
А песні нас чакаюць дома,
Ля цёплай матчынай шчакі.
Генадзь Бураўкін.
Абсталяванне:
- Кніга "Владимир Мулявин: Нота судьбы" (Мінск: Маст, літ., 2004).
- Партрэт музыканта.
- Выразкі з газет, часопісаў, прысвечаныя творчасці артыста.
- Магнітафон, аўдыёзапісы песняў ансамбля "Песняры".
Уступнае слова настаўніка. Сёння прыйшоў час ацаніць маштаб творчай постаці Уладзіміра Мулявіна. I акрэсліць гэты маштаб можна адным кароткім словам - геній. Слова гучнае, яго вартыя нямногія... Успомнім, каго называлі геніямі ў музыцы? Бах, Моцарт, Бетховен, Чайкоўскі...
Нават Мендэльсона, Брамса, Рымскага-Корсакава не ўзнагароджваюць гэтым званнем, абмяжоўваючыся тытулам "славуты". Ці да месца ў такой кампаніі стваральнік эстраднага ансамбля? Лічу, што да месца.
Яго голас пранізваў душу наскрозь, як пранізвае гарачыня або холад. Яму верылі заўсёды і вераць цяпер, пра што б ён ні спяваў: пра каханне, пра Беларусь, пра вайну. Голас асаблівай унутранай сілы, энергетыкі быў надзелены нейкай агульначалавечай інтанацыяй. I яна была зразумелая ўсім людзям, бо калі артыст спяваў, ён маліўся: "Я буду маліцца і сэрцам, і думамі, распетаю буду маліцца душой..."
1-ы вядучы. Калі пытаюцца ў людзей, што для іх з'яўляецца сімвалам Беларусі, першае, што яны называюць, - белы бусел. За ім ідзе ансамбль "Песняры". Яго кіраўніка Уладзіміра Мулявіна многія лічылі беларусам. Застаецца загадкай, як ён, рускі чалавек, за кароткі тэрмін жыцця на Беларусі ўлавіў і ўвасобіў у творчасці нацыянальны дух нашага народа - прыгожа, свежа, па-сучаснаму, без усялякай местачковай архаікі і слязлівага надрыву па нібыта страчаных каранях. Рускі па нацыянальнасці, Мулявін адкрыў для многіх беларусаў нашу песню. "Песняры" прынеслі беларускую песню ў Еўропу і ў свет.
2-і вядучы. Нарадзіўся ён 12 студзеня 1941 г. у Свярдлоўску. Дзяцінства будучага Песняра было не вельмі ружовае. Бацькі рана развяліся, і ўсё выхаванне траіх дзяцей - Уладзіміра, Валерыя і Наталлі - узялі на сябе маці Акуліна Сяргееўна і жонка яе старэйшага брата Піліпа цётка Маня. 3 бацькам Валодзя сустракаўся, але не часта, Георгій Арсенневіч памёр у 1962 г., а роўна праз год памерла і маці.
3-і вядучы. Музычнае жыццё хлопчыка пачалося рана, гадоў у 11 - 12. 3 гэтага ўзросту гітара стала найлепшай і жаданай сяброўкай. Іграў дзе давядзецца - дома, на вуліцы, у пад'ездах, у лесе, на беразе ракі Ісець. 3 14 гадоў ужо цвёрда ведаў, што будзе музыкантам.
4-ы вядучы. У1956 г. Уладзіміра прынялі ў Свярдлоўскае музычнае вучылішча на аддзяленне народных інструментаў па класе балалайкі і гітары. Але ў хуткім часе за захапленне джазам, дакладней, "за пакланенне перад заходняй музыкай" з трэскам выгналі з вучылішча. Праўда, потым дзякуючы аднаму з выкладчыкаў зноў прынялі. Але хлопцу давялося пакінуць навучанне, каб зарабляць на жыццё. Выступаў ён на канцэртах у якасці артыста-інструменталіста. Рана, у 18-гадовым узросце, ажаніўся са спявачкай Лідзіяй Кармальскай. У 1964 г. маладая сям'я прыехала ў Мінск. Уладзімір Мулявін захапіўся фолк-рокам, у 1969 г. стварыў гурт "Лявоны", у аснове рэпертуару якога была беларуская народная музыка.
1-ы вядучы. У 1970 г. гэты гурт перайменаваўся ў вакальна-інструментальны ансамбль "Песняры". Само высакароднае, сакавітае, самабытнае паняцце "пясняр" да многага абавязвала. Дарэчы, ідэя наконт назвы калектыву прыйшла бас-гітарысту Леаніду Тышко (вялікаму гуманітарыю), калі ён гартаў у бібліятэцы творы Янкі Купалы. Тады гэтае слова было мала каму вядома, але музыкантам яно неяк "прывецілася" і прыжылося.
2-і вядучы. Упершыню ў новай якасці ансамбль набыў шырокую вядомасць увосень 1970 г. у Маскве, дзе ён атрымаў Гран-пры на IV Усесаюзным конкурсе артыстаў эстрады. Поспех быў ашаламляльны. Збылася запаветная мара юнацтва Мулявіна - ён вывеў на вялікую сцэну прафесійны калектыў.
3-і вядучы. Пачатак 1970-х гг. быў лёсавызначальны. У рэпертуар ансамбля, які тады плённа супрацоўнічаў з кампазітарам Ігарам Лучанком, увайшлі і аўтарскія песні Уладзіміра Мулявіна: "Александрына" на верш Петруся Броўкі, "Завушніцы" Максіма Танка, першыя апрацоўкі і аранжыроўкі беларускіх народных песняў "Касіў Ясь канюшыну", "Купалінка", "Рэчанька", "Як я ехаў да яе", "А ў полі вярба" і інш.
Прыхільнасць У. Мулявіна да класічнай беларускай паэзіі - творчасці Якуба Коласа, Янкі Купалы, Максіма Багдановіча, Максіма Танка, Петруся Броўкі, Аркадзя Куляшова - давала яму магчымасць "трымаць узровень", а яго музычны дар дазваляў ствараць песні, у якіх вершам вялікіх паэтаў адпавядала такая самая цудоўная музыка.
Гучыць песня "А ў полі вярба".
4-ы вядучы. Першыя пласцінкі выходзілі вялізнымі тыражамі -17 і 13 мільёнаў экзэмпляраў. Усяго на фірме грамзапісу "Мелодыя" было выпушчана 8 вінілавых дыскаў, 10 міньёнаў і шматлікія музычныя ўкладкі да часопіса "Кругозор".
1-ы вядучы. "Песняры" - першы эстрадны калектыў з былога Савецкага Саюза, які выехаў на гастролі на Захад і меў грандыёзны поспех. Ансамбль праехаў у 1976 г. па 30 штатах Амерыкі. Спачатку выступалі на "разагрэве" ў нейкага амерыканскага гурту. Але літаральна з другога выступлення прадзюсар Сіт Гарысан, убачыўшы, якую самабытную музыку іграюць хлопцы з Саюза, памяняў музыкантаў месцамі, і ўжо амерыканцы гралі на "разагрэве" ў "Песняроў".
3-і вядучы. У розны час у складзе ансамбля працавалі такія музыканты, як Леанід Барткевіч, Анатоль Кашапараў, Аляксандр Дзямешка, Ігар Палівода, Валянцін Бадзьяраў, Уладзімір Нікалаеў, Уладзіслаў Місевіч, Валеры Дайнека.
4-ы вядучы. Таленту Мулявіна хапала на тое, каб зрабіць зоркай кожнага ўдзельніка калектыву. Кіраўнік "Песняроў" дакладна ўгадаў, што "Александрына" стане зорнай для Барткевіча, "Вологда" - для Кашапарава, "Белавежская пушча" - для Дайнекі і інш.
1-ы вядучы. За 30 гадоў змянілася каля паўсотні музыкантаў: нехта стаў на самастойны шлях, нехта паехаў шукаць шчасця за мяжу, іншыя падаліся ў камерцыю, а некаторыя ўвогуле зніклі з музычнага далягляду, не вытрымаўшы цяжкага бярэмя славы. Але, разам з тым, многія пакінулі пра сябе памяць у песнях, іх галасы не забываюцца.
Гучыць песня "Белавежская пушча".
2-і вядучы. Званне заслужаных артыстам надалі ў 1979 г. Проста ў час аднаго з выступленняў. Тады, у гонар 10-й гадавіны, "Песняры" давалі 20 канцэртаў запар у мінскім Палацы спорту. На адным з іх за кулісы прыбег чалавек ад Машэрава: «Дзе "Александрына"? "Александрыну" давай!» Выйшлі і праспявалі. I тады задаволены Пётр Міронавіч сказаў: "Усім -заслужаных, а Мулявіну - народнага" (заслужаным Уладзімір Георгіевіч на той час ужо быў).
Гучыць песня "Александрына".
3-і вядучы. Немагчыма за кароткі прамежак часу апісаць, як Пясняр шукаў новыя формы, фарбы і рытмы, новыя жанры, як ажыццяўляў свае задумкі і праекты. Творчы працэс - вялікая таямніца. Артыст рыхтаваў толькі тыя праграмы, якія сам выпакутаваў, якія прыйшлі да яго аднекуль "зверху". Часам было так, што не ўсё ўспрымалася адэкватна нават аднадумцамі, як гэта было, напрыклад, з песнямі "Купалінка", "Ой, рана на Івана...".
Гучыць песня "Ой, рана на Івана..".
4-ы вядучы. Мулявін імкнуўся "ўлюбіць" у беларускую музыку і добрую паэзію не толькі слухачоў, але і ўсіх удзельнікаў свайго ансамбля. Зрабіў некалькі праграм на вершы Янкі Купалы. Да яго ў музыканта было асаблівае стаўленне. У вершах гэтага паэта ён знаходзіў адказы на многія пытанні. Як у Бібліі. Як у Шэкспіра і Пушкіна. Таму купалаўскія рэчы ў Мулявіна цудоўна атрымаліся.
Творчасць Янкі Купалы для Уладзіміра Мулявіна была стрыжнёвая. Ён звяраў свае думы, пачуцці з паэзіяй беларускага класіка. Да 100-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы "Песняры" прапанавалі на суд гледачоў праграму "Я не паэта". Пра гэты праект музыказнаўцы казалі: «Пачуццё слова, выхаванае пастаянным зваротам да сапраўднай паэзіі, мастацкі густ "Песняроў" праявіліся тут у поўную сілу».
Гучыць песня "Спадчына".
1-ы вядучы. Уладзіміру Георгіевічу быў уласцівы выдатны густ і пачуццё меры, што з'яўляецца ці не найгалоўнейшай прыкметай выбітнага таленту. Бо мала ж мець алмаз — трэба ж яшчэ здолець зрабіць з яго брыльянт! Мала мець багатую творчую фантазію - трэба яшчэ ўмець утрымаць яе ў межах густу. Такая здольнасць да "агранкі" не заўсёды сустракаецца нават у адораных асоб. У творах "Песняроў" нот было заўсёды роўна столькі, колькі неабходна - нават у самых складаных і насычаных аранжыроўках.
2-і вядучы. Магутны музычны дар Мулявіна (а ён быў, як кажуць, ад Бога) успрымаўся як само сабой зразумелае. А вось яго непаўторны, рэдкі характар многіх здзіўляў. Гэта быў чалавек, які спалучаў у сабе, здавалася б, тое, што нельга паяднаць. 3 аднаго боку - прынцыповы, жорсткі, вельмі патрабавальны і да сябе, і да іншых чалавек, які не ішоў ні на якія кампрамісы ў адносінах да таго, што датычылася працы, музыкі, выканання. 3 другога боку - мяккі, чулы, душэўны, ён не ўмеў адмаўляць у просьбе нават у тых жыццёвых сітуацыях, калі адмовіць было лёгка і проста.
3-і вядучы. Акрамя славутых песняў, плённымі ў творчасці "Песняроў" былі і набыткі ў жанрах рок-оперы, музычнай балады, паэмы, легенды. Першым такім творам стала кампазіцыя "Гусляр" па паэме Янкі Купалы "Курган" (музыка Ігара Лучанка), у 1976 г. з'явілася фолк-опера-прыпавесць "Песня пра долю" па матывах Купалавай паэмы "Адвечная песня". А ў 1985 г. у гонар 40-годдзя Вялікай Перамогі была створана праграма "Праз усю вайну". Максіму Багдановічу, якога Уладзімір Мулявін таксама вельмі шанаваў, ён усклаў вянок з музыкі ("Вянок", 1991).
4-ы вядучы. "Песняры" доўгі час заставаліся адным з найбольш папулярных гуртоў Савецкага Саюза. Пасля распаду СССР у 1991 г. калектыў страціў сваю аўдыторыю - жыхароў 14 рэспублік. Музыканты засталіся ў вузкай культурнай прасторы, азначанай толькі межамі нашай краіны. А гэта было для артыстаў, якія аб'ездзілі палову зямнога шара, невыносна. Пайшлі ў мінулае небывалае шанцаванне, лёгкасць быцця і творчасці, адразу пачало нешта не ладзіцца. Ад Мулявіна сыходзілі адны музыканты, прыходзілі іншыя. Але ранейшае натхненне так і не вярнулася.
1-ы вядучы. У 1996 г. "Песняроў" зноў пабачылі на расійскай сцэне. У студзені 2001 г. у Маскве на Алеі Зорак адбылася закладка зоркі Уладзіміра Мулявіна. Больш за тое, прэзідэнт Расіі Барыс Ельцын прапаноўваў Мулявіну добрую кватэру ў прэстыжным раёне Масквы. Але ён не паехаў, бо жыць мог толькі на беларускай зямлі.
2-і вядучы. Уладзімір Георгіевіч вельмі цяжка перажыў раскол "Песняроў", але свае пачуцці не афішаваў, лічыў гэта Божым выпрабаваннем.
3-і вядучы. 14 мая 2002 г. Мулявін трапіў у аўтамабільную аварыю, атрымаў найскладанейшую траўму пазваночніка.
4-ы вядучы. 26 студзеня 2003 г. на 63 годзе жыцця вядомы музыкант памёр у Маскоўскім інстытуце хірургіі імя Бурдэнкі.
28 студзеня пахаваны на Усходніх могілках у Мінску.
Слова настаўніка. Час... "Песняры" існавалі на працягу трэці стагоддзя, і за гэты час выраслі пакаленні тых, хто іх спазнаў, і палюбіў, і працягвае любіць, нягледзячы ні на што. Больш за тое, усё больш маладых адкрывае для сябе песняроўскую музыку: сёння запісы 20 - 30-гадовай даўніны гучаць... не, не сучасна — яны па-за часам! Вядома ж, тэмбры і фактура гучання інструментаў выдаюць эпоху, але эмацыйны зарад, які прысутнічае ў кожнай ноце, спетай і сыгранай "Песнярамі", прабівае тоўшчу дзесяцігоддзяў і робіць іх творчасць актуальнай і для нашага часу, і для будучыні. "Песняры" "слухаюцца" і цяпер, і не як рэтра, а як класіка. Упэўнены - іх будуць слухаць і заўтра, і паслязаўтра.
Гучыць песня "Малітва" Алега Молчана на верш Янкі Купалы.
У "Родным слове" (2004, № 1) змяшчаліся з нотамі песні Уладзіміра Мулявіна "Белая Русь" (на верш Уладзіміра Скарынкіна) і "Чырвоная ружа" (словы народныя), а таксама песня-рэквіем памяці У. Мулявіна "I змоўкла гітара..." (музыка Ізмаіла Капланава, верш Надзеі Салодкай ). Пра купалаўскія матывы ў творчасці ансамбля "Песняры" Таццяна Луста распавядала ў ліпеньскім ну мары за 2006 г.