Ірына КАШЫНСКАЯ, намеснік загадчыка па асноўнай дзейнасці,
Наталля АКАЛОВІЧ, выхавальнік дашкольнай адукацыі першай катэгорыі, дашкольны цэнтр развіцця дзіцяці г. Дзяржынска Мінскай вобласці. Пралеска 04/2018
Свята беларускай народнай цацкі
Забава для дзяцей старшай групы (5-6 гадоў)
Праграмныя задачы: замацоўваць уяўленні дзяцей пра беларускія народныя цацкі, далучаць да багацця беларускай мовы; развіваць творчыя здольнасці; выхоўваць патрыятызм.Матэрыял і абсталяванне: касцюм Дзеда-барадзеда для дарослага, 7 дзіцячых народных строяў, прэзентацыя «Беларускія народныя цацкі», куфар, цацкі з дрэва: «Пільшчыкі», «Кавалі», 10 свістулек і бразготка з гліны, конь з саломы, лялька з ільну, 10 лялек з тканіны, 7 драўляных коней-скакалак, 3 снапы, аўдыязапісы: беларускай народнай музыкі, песень: «Калыханка» (сл. Г. Бураўкіна, муз. В. Раінчыка) у выкананні I. Дарафеевай, «Дзед-барадзед» (сл. А. Вольскага, муз. Л. Захлеўнага).
Ход мерапрыемства
Зала ўпрыгожана ў беларускім стылі. Гучыць урывак з песні «Дзед-барадзед», у залу ўваходзіць Дзед-барадзед.Дзед-барадзед. Добры дзень, мае сябры! Ці пазналі мяне? Ці чакалі? (Адказы дзяцей.) Сёння я прынёс вам у падарунак сапраўдныя цуды. Якія? Адгадайце! Без чаго дзіця гуляць не зможа? (Без цацак.) Так, я прынёс цацкі. Якія вам падабаюцца больш за ўсё? (Адказы дзяцей.) Мае цацкі іншыя, не такія, як вашы, але іх ведае ўвесь свет.
Дзед-барадзед падыходзіць да куфра, адчыняе яго. На мультымедыйным экране дэманструецца прэзентацыя «Беларускія народныя цацкі».
Дзед-барадзед.
Чароўны куфар, адчыніся,
Што ў куфры ляжыць — пакажыся!
На сярэдзіну залы выбягаюць дзеці.
Што ў куфры ляжыць — пакажыся!
На сярэдзіну залы выбягаюць дзеці.
1-е дзіця.
Так карцела нам дазнацца,-
Як раней стваралі цацкі?
3 мамай, з татам вечарамі
Мы адказ шукалі самі.
Як раней стваралі цацкі?
3 мамай, з татам вечарамі
Мы адказ шукалі самі.
2-е дзіця.
Кнігі мудрыя гарталі
I малюнкі разглядалі,
А старэйшы брацік
Пеця Шчыраваў у інтэрнэце.
I малюнкі разглядалі,
А старэйшы брацік
Пеця Шчыраваў у інтэрнэце.
3-е дзіця.
Спакваля і паступова
Мы дазналіся нанова,
Што рабілі нашы продкі,
Каб парадаваць салодкім —
Каб адмысловымі былі
Цацкі роднае зямлі.
Мы дазналіся нанова,
Што рабілі нашы продкі,
Каб парадаваць салодкім —
Каб адмысловымі былі
Цацкі роднае зямлі.
4-е дзіця.
Выраблялі з дрэва, гліны,
Ільну, саломкі і тканіны,
На дабро іх замаўлялі
I узорам аздаблялі.
Ільну, саломкі і тканіны,
На дабро іх замаўлялі
I узорам аздаблялі.
5-е дзіця.
Дзякуй вялікі маме і тату,
Ну і, вядома ж, старэйшаму брату
За тое, што зведалі вельмі багата
Пра цацкі, якімі ўпрыгожана хата.
Ну і, вядома ж, старэйшаму брату
За тое, што зведалі вельмі багата
Пра цацкі, якімі ўпрыгожана хата.
Дзед-барадзед.
Дзівіцеся на вырабы старажытныя,
Такія прывабныя і самабытныя!
Такія прывабныя і самабытныя!
(Дастае з куфра свістульку.)
Гліняная птушачка,
Свістулечка-пяюшачка.
Дзьмеш — салоўкай заспявае,
Ласкай душу атуляе.
Свістулечка-пяюшачка.
Дзьмеш — салоўкай заспявае,
Ласкай душу атуляе.
Ансамбль свістулек
(пад бел. нар. песню «Мікіта»)Дзед-барадзед. 3 чаго зроблены свістулькі? (3 гліны, гліняныя.) Іх рабілі ў выглядзе розных істот: птушак, конікаў, качак, баранчыкаў. Іх мілагучнае гучанне адганяла ад дзіцяці ліха і хваробы, весяліла, дапамагала бавіць час.
(Дастае гліняную бразготку, трасе.)
Чуеце вы, дзеці, гром?
Так грымяць бразготкі —
Гліняныя трашчоткі.
Так грымяць бразготкі —
Гліняныя трашчоткі.
Гэта пустацелы гліняны шарык, куды насыпалі пясок ці маленькія каменчыкі. Калі нараджалася немаўлятка, бразготка была, бадай што, першай яго цацкай. Зараз давайце пагуляем.
Беларуская народная гульня «Гарлачык»
Дзед-барадзед (дастае з куфра саламянага каня, дэманструе яго прысутным).
Конь чароўны, саламяны,
Прамяніста-палымяны —
Я вазьму яго ў далоні,
Хай ніхто нас не дагоніць!
Конь зроблены з... (Саломы.) Правільна, а адкуль яна ўзялася? (3 жыта, пшаніцы.) Так, а жыта і пшаніца чаму выраслі? (Людзі пасеялі.) Для чаго пасеялі? (Каб хлеб быў.) Як жыта і пшаніцу выбіралі? (Жалі, на полі снапы ставілі.)Прамяніста-палымяны —
Я вазьму яго ў далоні,
Хай ніхто нас не дагоніць!
Песня «Жала, жала я пшаніцу»
(сл. народныя, муз. А. Рэмізоўскай)Дзед-барадзед. Жнейкі пшаніцы нажалі, у полі снапы пакінулі. Гайда гуляць!
Гульня «Снапы»
У зале ставяць 3 снапы, вакол іх групамі становяцца дзеці, узяўшыся за рукі. Пад беларускія народныя мелодыі ўсе разбягаюцца па зале і выконваюць танцавальныя рухі адпаведна характару музыкі. Па заканчэнні мелодыі трэба хуценька сабрацца ля свайго снапа. Пераможцамі з’яўляюцца тыя, хто выканаюць заданне першымі.Дзед-барадзед (дастае з куфра драўляныя цацкі «Пільшчыкі» і «Кавалі», дэманструе дзецям).
Піляць пільшчыкі бясконца
Невялічкае бярвёнца,
Па кавадле б’юць старанна
Кавалі драўляныя.
У даўніну хлопчыкі любілі яшчэ адну забаву.Невялічкае бярвёнца,
Па кавадле б’юць старанна
Кавалі драўляныя.
Хлопчык (падыходзіць да Дзеда-барадзеда з драўляным канём-скакалкай).
У мяне ёсць конь драўляны,
Ён вясёлы і рахманы,
Цэлы дзень мяне ён возіць
I зусім аўса не просіць!
Гэй, хлопчыкі, бяжыце да мяне!Ён вясёлы і рахманы,
Цэлы дзень мяне ён возіць
I зусім аўса не просіць!
3. Марозаў
Выходзяць хлопчыкі з канямі-скакалкамі.
Песня-танец «Мае забавы»
(сл. 3. Бядулі, муз. А. Рэмізоўскай)Дзед-барадзед (дастае з куфра ляльку з ільну, дэманструе дзецям).
Паглядзіце, якія ў маім куфры незвычайныя лялькі схаваліся! Гэтая пацеха — для дзяўчынак.
1-я дзяўчынка (падыходзіць да Дзеда- барадзеда, бярэ ляльку, калыша).
3 ільнянога валакна
Лялька зроблена мая.
Я ёй вельмі ганаруся:
Мы абедзьве беларускі.
Лялька зроблена мая.
Я ёй вельмі ганаруся:
Мы абедзьве беларускі.
Беларуская народная гульня «Лянок»
Дзед-барадзед.
3 пярэстых абрэзкаў зацята
Шылі старанна дзяўчаты
Дываны, бялізну, коўдры,
Абрусы тагачаснай моды.
А з маленькіх акрайчыкаў
Стваралі лялек і зайчыкаў.
Шылі старанна дзяўчаты
Дываны, бялізну, коўдры,
Абрусы тагачаснай моды.
А з маленькіх акрайчыкаў
Стваралі лялек і зайчыкаў.
(Дастае з куфра і дэманструе ляльку з тканіны.)
2-я дзяўчынка (падыходзіць да Дзеда-барадзеда, бярэ ляльку, закалыхвае).
Ляльку я сваю люблю,
Ёй сукеначку зраблю,
Пачастую цёплым чаем,
Як дачку, закалыхаю.
Дзед-барадзед. Выходзьце, дзяўчынкі, з лялькамі гуляць!Ёй сукеначку зраблю,
Пачастую цёплым чаем,
Як дачку, закалыхаю.
Выходзяць дзяўчынкі з лялькамі з тканіны.
Танец дзяўчынак з лялькамі
(пад песню «Калыханка»)Дзед-барадзед. Ці спадабалася гуляць з маімі цацкамі? (Так.)
Бразготкі, лялькі, павукі,
Мядзведзі, пеўнікі, быкі,
Птушкі шчасця — ўсе яны
Адметнасць роднае зямлі.
Мядзведзі, пеўнікі, быкі,
Птушкі шчасця — ўсе яны
Адметнасць роднае зямлі.
Песня «Куточак зямлі»
(сл. і муз. Я. Жабко)Дзед-барадзед.
Цацкі нашай даўніны
Дабром і цеплынёй заўжды
Напоўняць нашы сэрцы.
Шчыра ў лепшае ўсе верце!
ЛюбіЦе іх, гуляйце з імі
, 3 цуда-цацкамі маімі!
Але час развітвацца, да новых сустрэч! Дабром і цеплынёй заўжды
Напоўняць нашы сэрцы.
Шчыра ў лепшае ўсе верце!
ЛюбіЦе іх, гуляйце з імі
, 3 цуда-цацкамі маімі!
Гучыць урывак з песні «Дзед-барадзед», Дзед-барадзед выходзіць з залы.
Літаратура:
1. Знаткевіч, I. Як раней стваралі цацкі? / I. Знаткевіч, Т. Краско // Пралеска. — 2017. — № 10. - С. 8-9.2. Старжынская, Н. С. Народная цацка — люстэрка культуры (ад 3 да 7 гадоў) : дапам. для педагогаў устаноў дашкольнай адукацыі з бел. і рус. мовамі навучання : з электрон. дад. / Н. С. Старжынская, Д. М. Дубініна. — Мінск : Выш. шк., 2014.