Галіна Уладзіміраўна ПАЖЭМЯЦКАС — настаўніца беларускай мовы і літаратуры Стараюрковіцкай СШ Любанскага раёна. Роднае слова 11. 2007
Шляхамі Янкі Купалы і Якуба Коласа
Гульня "Слабае звяно". IX - XI класы
Мэты: праверыць і замацаваць веды вучняў пра жыццё і творчасць Янкі Купалы і Якуба Коласа; вучыць уважлівасці, хуткасці ў адказах; праз азарт у гульні выклікаць цікавасць да беларускіх песняроў.
У I туры 9 удзельнікаў. Кожнаму вучню па чарзе задаюцца пытанні. У каго менш за ўсё правільных адказаў, той выбывае з гульні. Калі колькасць балаў аднолькавая ў некалькіх удзельнікаў, тады аднаго "выкідваюць", запісваючы на паперку імя. Выбылы чытае на памяць верш Янкі Купалы або Якуба Коласа. Яму дораць невялікі прыз. У кожным наступным туры — на аднаго ўдзельніка менш. У VIII туры застаюцца два ўдзельнікі. Хто першы дасць няправільны адказ, той выбывае. Пераможца атрымлівае галоўны прыз.
Гучыць песня пра Беларусь ці песня на словы Янкі Купалы або Якуба Коласа.
ЖЫЦЦЁ I ТВОРЧАСЦЬ ЯНКІ КУПАЛЫ
І тур
- Якое сапраўднае прозвішча Янкі Купалы? Іван Дамінікавіч Луцэвіч.
- Калі і дзе нарадзіўся паэт? 7 ліпеня 1882 г. у фальварку Вязынка.
- Якое дачыненне да Янкі Купалы маюць наступныя ўласныя назоўнікі: "Вайдэлота, Левы, Вінцук з-пад Мінска"? Псеўданімы паэта.
- Як звалі бацьку Янкі Купалы? Дамінік Ануфрыевіч Луцэвіч.
- У якіх мясцінах прайшло Купалава дзяцінства? На Міншчыне, Лагойшчыне.
- Хто першая настаўніца Я. Купалы? Алімпіяда Васілеўна Сонцава.
- Якую ўстанову скончыў Я. Купала ў 1898 г.? Бяларуцкае народнае вучылішча.
- Як звалі загадчыка гэтага вучылішча? Мікалай Фёдаравіч Турчанін.
- Дзе ў 1909 - 1913 гг. вучыўся Я. Купала? На курсах Чарняева ў Пецярбургу.
- Хто моцна паўплываў на паэта у Пецярбургу? Прафесар Браніслаў Эпімах-Шыпіла.
- Дзе вучыўся Я. Купала ў 1915 г.? У народным універсітэце імя Шаняўскага ў Маскве.
- У 1890 - 1891 гг. дзе жыла сям'я Луцэвічаў? У Мінску.
- Якое няшчасце адбылося у 1902 г.? Памёр бацька Я. Купалы.
- Кім давялося працаваць Я. Купалу ў 1902 - 1907 гг.? Арандатарам, хатнім настаўнікам, пісарам судовага следчага, служачым у канторы, прыказчыкам, чорнарабочым на бровары, памочнікам вінакура.
- Што такое "бровар"? Вінакурны завод.
- Дзе жыў Янка Купала ў 1908 г.? У Вільні.
- Кім ён працаваў там? Бібліятэкараму прыватнай бібліятэцы Даніловіча, супрацоўнічаў з газэтай "Наша Ніва ".
- Як назваў паэт свой першы зборнік? "Жалейка ".
- Як называецца перыяд жыцця Я. Купалы з 1909 да 1913 г.? Пецярбургскі перыяд.
- Пад чыім уплывам пачынаў Я. Купала пісаць вершы? Пад уплывам Францішка Багушэвіча.
- Які зборнік выйшаў у 1910 г.? "Гусляр".
- Што за зборнік убачыў свет у 1913 г.? "Шляхам жыцця ".
- У якім горадзе жыў паэт з восені 1913 да восені 1915 г.? У Вільні.
- Кім працаваў Янка Купала ў 1914- 1915 гг.? Рэдактарам газеты "Наша Шва ".
- Куцы пераехаў паэт у верасні 1915 г.? У Маскву.
- Якая падзея адбылася 23 студзеня 1916 г. у жыцці Янкі Купалы? Ён пабраўся з Уладзіславай Францаўнай Станкевіч.
- У якім горадзе сустрэў паэт Кастрычніцкую рэвалюцыю? У Смаленску.
Звесткі пра аўтара змешчаны ў № 4.
II тур
- Які першы друкаваны твор Янкі Купалы? Верш "Мужык ".
- Як называецца верш пра паход народа ў будучыню, у шырокі свет з прагай звацца людзьмі? "А хто там ідзе? "
- Які яшчэ цэнтральны вобраз дакастрычніцкай лірыкі Я. Купалы, акрамя вобраза мужыка-беларуса? Вобраз маладой Беларусі (верш "Маладая Беларусь ).
- Пра які паэтаў зборнік можна сказаць, што гэта песня народа, крык яго душы, стогн, пратэст супраць сіл уціску і прыгнёту, праклён гэтых чорных сіл ад імя мужыка? "Жалейка".
- У якім зборніку гучыць не толькі голас лірычнага героя - мужыка, а найперш песня пра народ вуснамі музыкі, за якога выдае сябе паэт? "Гусляр ".
- Якая Купалава кніга распавядае пра жыццёвы шлях паэта і шляхі народнага жыцця, паказвае вобразы мужыка і народа, вобразы гусляроў, перш за ўсё - духоўнае жыццё песняра маладой Беларусі? "Шляхам жыцця ".
- Каторы з першых трох зборнікаў з'яўляецца найбольш філасофскай кнігай? "Шляхам жыцця ".
- "Абнімае душу без граніц, без канца / Маці - радасць, што лепшы дзень родзіцца" - з якога верша гэтыя радкі? "Маладая Беларусь ".
- У якім вершы Я. Купала заклікаў: "К таей праўдзе ненапраснай: / К шчасцю і свабодзе"? "Рвіся, думка!.."
- Як летняе сонца свае згасіць косы
I кветкі нябесны зайграюць нясмела, —
Ноч сее тады серабрыстыя росы,
Над логам звісае туманнай падбелай -што гэта за верш? "Вячэрняя малітва ". - 3 якім творам Адама Міцкевіча перагукаюцца Купалавы вершы "У вечным боры...", "Ноч за ночкай" (дзе вадзянікі, лесуны, русалкі спраўляюць бяседу, змей цягне дабро з пуняў)? 3 паэмай "Дзяды ".
- Якое пачуццё лічыць Я. Купала вечным і разам з тым трагічным (паводле зборніка "Шляхам жыцця")? Каханне.
- У якім вершы Я. Купалы хлопца забіраюць на вайну, а дзяўчына, не дачакаўшыся яго, сканчае жыццё самагубствам? "Над ракою у спакоі".
- Русалка-самагубка блукае па лесе ў радках якога верша? "Русалка".
- На якія часткі падзелены зборнік "Шляхам жыцця"? "Бацькаўшчына", "Па межах родных", "Для Яе ", "Наша вёска ", "Пераклады з польскай мовы ".
- Хто назваў Я. Купалу самым музычным беларускім паэтам? Іван Навуменка.
III тур
- У якім вершы зборніка "Шляхам жыцця" паэт
пісаў, як бы падагульняючы: "Я - шлях, якому век няма спакою / Ні ў чорны дзень, ні ў месячную ноч"? "Па шляху ". - 3 якім творам старажытнай літаратуры перагукаецца верш Я. Купалы?
I вось жніва, што за жніва!
Бокам, сторчам, проста, крыва
-Труп ля трупа, як кал оды...
Што за сон, што за выгоды!
Не на смехі, не на жарт,
Ката - брат, кат брата варт! Са "Словам пра паход Ігаравы ". - У які горад пераехаў на сталае жыхарства паэт у студзені 1919 г.? У Мінск.
- У якой эпіграме паэт слушна сцвярджаў: "3 бяды я песенькі складаю, пазнаў людзей і свет ці мала"? У "Эпіграме на самога сябе ".
- Як называецца санет, што адказвае на пытанні, дзе нарадзіўся Янка Купала, што ёсць для яго Бацькаўшчына і як ён з ёю паяднаны? "Бацькаўшчына ".
- Пад якой назвай выйшаў аднатомавік Я. Купалы на англійскай мове? "Як вада, як агонь ".
- Хто падрыхтаваў яго? Вера Рыч.
- У якіх Купалавых творах ёсць біяграфічныя звесткі? У паэме "За ўсё", п'есе "Раскіданае гняздо " (драма паэтавага дзеда Юркі, якога пан выгнаў з наседжанай сядзібы).
- Крытыка пісала: "Купала ў самай найбольшай ступені ў беларускай дакастрычніцкай паэзіі паэт- крэатар". А хто такі паэт-крэатар? Стваральнік свайго ўласнага паэтычнага свету.
- Пад чыім уплывам пісаў Я. Купала вершы на польскай мове? Пад уплывам Марыі Канапніцкай.
- Які часопіс рэдагаваў паэт у маі - ліпені 1920 г. ва ўмовах акупацыі Беларусі войскамі Ю. Пілсудскага? "Рунь ".
- Хто напісаў артыкул "Шляхам паэта", які выйшаў у 1930-я гг. і называў Я. Купалу ідэолагам "буржуазнага нацыянал-адраджэнізму"? Лукаш Бэндэ.
- Які цыкл вершаў лічыцца вяршыняй лірыкі паэта ў 1930-я гг.? Ляўкоўскі цыкл.
- Песняра пахавалі 1 ліпеня 1942 г. на Ваганькаўскіх могілках у Маскве, а дзе ён пахаваны цяпер? На Вайсковых могілках у Мінску, побач з Якубам Коласам.
ЖЫЦЦЁ I ТВОРЧАСЦЬ ЯКУБА КОЛАСА
IV тур
- Калі і дзе нарадзіўся Якуб Колас? 3 лістапада 1882 г. у в. Акінчыцы каля Стоўбцаў.
- Як звалі маці Якуба Коласа? Ганна Юр 'еўна Лёсік.
- 3 1890 да 1902 г. бацька паэта служыў у леснічоўцы Альбуць, а як называецца Альбуць у паэме "Новая зямля"? Парэчча.
- Хто быў першым "дарэктарам" Костуся (Я. Коласа)? Алесь Фурсевіч.
- У колькі гадоў пачаў спрабаваць літаратурныя сілы Кастусь? У 12.
- Які першы верш К. Міцкевіча? "Вясна".
- Што даў бацька сыну за чытанне верша "Вясна"? Сярэбраны рубель.
- Куцы паступіў Я. Колас у 1898 г.? У Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю.
- Які верш пад псеўданімам "Якуб Колас" упершыню быў надрукаваны ў газеце "Наша Доля" ў 1906 г.? "Наш родны край".
- За што Якуб Колас тры гады правёў у турме? За ўдзел у настаўніцкім з 'ездзе.
- Які зборнік вершаў Я. Коласа выйшаў у 1910 г.? "Песні-жальбы ".
- Як звалі жонку Я. Коласа? Марыя Дзмітрыеўна Каменская.
- Якім яшчэ псеўданімам у дакастрычніцкі час падпісваў Я. Колас свае творы? Тарас Гушча.
- У якім годзе Я. Колас вярнуўся на Беларусь, у Мінск на сталае жыхарства? У1921 г.
- Як клікалі братоў Костуся? Уладзік і Алесь.
- Дзе адбываўся I Сусветны кангрэс прагрэсіўных дзеячаў культуры ў 1934 г., куды паехаў ад Беларусі Я. Колас? У Парыжы.
- Дзе знаходзіўся Я. Колас, калі выйшаў ягоны першы зборнік "Песні-жальбы" (1910 г.)? У Мінскім астрозе.
- Якая назва верша?
Ой ты, вецер неспакойны,
Ты мой брат па долі!
Раскідаем смех і слёзы
Мы у чыстым полі. "Вецер".
V тур
- Якое першае апавяданне Я. Коласа з'явілася ў газеце "Наша Доля" 15 верасня 1906 г.? "Слабода ".
- Чый уплыў адчуваецца ў творы "Наша сяло, людзі і што робіцца ў сяле" Я. Коласа? Мікалая Гогаля ("Вечары нахутары каля Дзіканькі").
- Колькі дзяцей было ў сям'і Міхала Казіміравіча і Ганны Юр'еўны Міцкевічаў? 13 (чацвёра памерлі,выжылі дзевяць: пяць сыноў і чатыры дачкі).
- Як звалася 13-я, апошняя з дзяцей Міхала і Ганны? Маня (Марыя Міхайлаўна Бруй).
- Які сын Я. Коласа загінуў у гады вайны? Юрка.
- У якім творы такое знаёмае Я. Коласу сяло Мікалаеўшчына апісана як сяло Мікуцічы? У трылогіі "На ростанях ".
- На ніцях белай павуціны
Прывозяць восень павучкі -
з якой паэмы гэтыя радкі? "Новая зямля ". - Прадоўжыце радкі з паэмы "Новая зямля":
I з кожнай лісцевай галоўкі
Глядзіць твар... восені-свякроўкі. - Хто такі Янка Базылёў у паэме "Новая зямля"? Дарэктар.
- Хто галоўныя героі аповесці "На прасторах жыцця"? Сцяпан Барута і Аленка Гарнашка.
- Казка жыцця "Што лепей": "А як табе здаецца, Хвоя, - спытаў Вецер, - што лепей: пражыць свой век ціха, спакойна, не пазнаўшы, як міла жыццё, ці пазнаць яго хараство і вартасць цаной вялікага няшчасця?" - што адказала Хвоя? "Хвоя маўчала, яшчэніжэй павіслі яе пышныя галіны ",
- Што і чаму страцілі героі казкі "Што яны страцілі"? Страцілі радасць, бо перасталі жыць у згодзе.
- Што спяваў дрозд з казкі "У чым іх сіла"? "Сіла ў калектыве!"
- Якому пісьменніку прысвечана казка "Кучаравае дрэва"? Змітраку Бядулю.
- "Першае чытанне для дзяцей беларусаў" напісала Цётка, а хто напісаў "Другое чытанне..."? Якуб Колас.
VI тур
- Прадоўжыце верш "Родныя вобразы":
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасць мая...
Што мае сэрца да вас парывае?
Чым так прыкованы я... - Закончыце верш:
Між алешын, кустоў,
Дзе пяе салавей,
I шуміць, і грыміць
Срэбразвонны... ручэй. - Як называецца верш?
O, каб я меў такія рукі,
Зямля, абняў бы я цябе,
Каб сцішыць гора тваё, мукі
I сілу даць у барацьбе! "Голас зямлі". - Каму прысвечаны Коласаў верш "Над магілаю друга"? Янку Купалу.
- 3 якой паэмы радкі?
У яго быў твар цікавы,
Свае вобразы, жыццё,
I ў душы яго ўсе з'явы
Свае мелі адбіццё. "Сымон-музыка ". - Як звалася дзяўчына, якую кахаў Сымон, герой паэмы "Сымон-музыка"? Ганна.
- Рускае слова "трясина". А як па-беларуску называецца твор Я. Коласа? "Дрыгва ".
- Хто галоўны герой твора "Дрыгва"? Дзед Талаш.
- Твор "Малады дубок" Я. Коласа - гэта аповесць ці апавяданне? Апавяданне.
- Да якога жанру належыць Коласаў твор "Міхасёвы прыгоды"? Паэма.
- "Творчасць Я. Коласа з'яўляецца крыніцай асалоды і пазнання жыцця для мільёнаў чытачоў" - чые гэта словы? Кондрата Крапівы.
- Пра які твор Рыгор Шырма пісаў, што "гэта глыбока паэтычны народны твор, гімн маладосці,
маральнай сілы"? Пра "Сымона-музыку ".
VII тур
- Пра якую паэму Кандрат Крапіва зазначыў, што яна з'яўляецца сапраўднай жамчужынай у беларускай літаратуры? Пра "Новую зямлю ".
- Прадоўжыце радкі з паэмы "Новая зямля":
Мойродны кут!..
Як ты мне мілы!.. - Як звалі бацьку ў паэме "Новая зямля" Я. Коласа? Міхал.
- А маці? Ганна.
- А дзядзьку? Антоні (Антось).
- Што за імёны «Агарак, Адзінокі, Альбуцкі К., Андрэй "сацыяліст", Груд Ганна, Гушча, Дземяноў Гуз, Дзядзька Карусь, Дубовы Ліст, Кудесник, Стары шут, Торба Іван»? Псеўданімы Я. Коласа.
VIII тур
- Хто сказаў: "Колас аддаў увесь свой талент народу, у гэтым яго хараство і сіла"? Іван Мележ.
- Як доўга працаваў паэт над творам "Новая зямля"? Больш за 12 гадоў.
- Калі была напісана паэма "Новая зямля"? У 1923 г.
- Колькі раздзелаў уключае паэма? 30.
- Што вырашаюць купіць Міхал і Антось у паэме "Новая зямля"? Зямлю.
- Які кампазітар паклаў на музыку тэкст з паэмы "Новая зямля"? Ігар Лучанок.