сцэнарыі святаў на беларускай мове

Ірына ЗЯМЧОНАК, музычны кіраўнік, яслі-сад № 1 пасЛясны, Мінскі раён. Пралеска 03/2011

«Добра ў бабулі»

Сцэнарый фальклорнага свята

Праграмны змест: абагульняць і замацоўваць веды дзяцей пра беларускае дэкаратыўна-ўжытковае мастацтва (вырабы з саломкі і лёну, гліняны посуд); пашыраць веды пра старадаўнія прылады працы; выхоўваць цікавасць да гістарычнага мінулага сваёй радзімы, пачуццё патрыятызму; узбагачаць дзіцячы рэпертуар новымі беларускімі народнымі спевамі, танцамі, гульнямі.
Абсталяванне: інтэр’ер беларускай сялянскай хаткі — вышыванкі, беларускія тканыя ручнікі, вырабы з саломкі, стол з гліняным посудам (гарлачык, талеркі, кубкі), у кутку старадаўнія прылады працы: пралка, прас і інш.

Ход мерапрыемства

У сялянскую хатку ўваходзяць маці з сынам, яны толькі з дарогі.
Маці. Вось мы і прыехалі, сынок, да бабулі ў госці. Падабаецца табе ў вясковай хатцы? Зірні, колькі тут цікавых рэчаў. Гэта ўсё — старадаўнія вырабы нашых продкаў — дзядоў, прадзедаў. Але ж дзе наша бабуля падзелася?
Янак. Бабуля!
Уваходзіць бабуля, несучы ў руках пачастунак і гарлачык з малаком.
Бабуля. Ах вы, мае даражэнькія, вечар добры! Як вы даехалі? А я ля печы завіхалася і не пачула, як вы зайшлі. Сядайце, сядайце, вы ж з дарогі. А я вам малачка налью. Пі, унучак.
Янак. Дзякуй, бабулечка! (П’е малако.) Бабулька, а чаму ў цябе такі посуд незвычайны? Мабыць, ён з гліны зроблены?
Бабуля. Правільна, мой унучак, гэта гліняны посуд. (Паказвае на гарлач.) Называецца ён гарлач. I робяць такі посуд не на фабрыках, а ўручную. Людзей, якія ўмелі рабіць гарлачыкі, кубачкі, талеркі, называлі ганчарамі.
Маці. Спачатку ганчары выбіралі мяккую, добрую гліну. 3 яе рабілі злепак, клалі яго на спецыяльны ганчарны круг, круг хутка-хутка круцілі, а рукамі прыдавалі форму альбо талеркі, альбо кубачка ці гарлачыка. Але такія вырабы былі яшчэ мяккімі, таму ўсе зробленыя рэчы ставілі ў.спецыяльныя ганчарныя печы і абпальвалі, каб посуд стаў больш трывалым.
Бабуля. Ведаеш, Кацярынка, у такім гліняным посудзе вельмі добра трымаць малако — яно не скісае. Янак, а ці ведаеш ты беларускую гульню ў гарлачык?
Янак. Не, навучы.

Гульня «Гарлачык»

(словы песні народныя, музыка I. Зямчонак, гл. дадатак).
Дзеці сядаюць у кола на кукішках — яны «гарлачыкі». Па крузе ходзіць «пакупнік», спыніўшыся каля каго-небудзь, пытаецца; «Колькі каштуе гарлачык?»
Дзеці (адказваюць).
За гарлачык гэты
Дай нам зусім крышку,
Каб ніколі не хварэць —
Маннай кашы лыжку!

Пасля гэтых слоў «пакупнік» кладзе каля выбранага «гарлачыка» драўляную лыжку. «Гарлачык» паднімаецца і бяжыць па крузе ў адным напрамку, а «пакупнік» — насустрач яму. Кожны імкнецца першым узяць лыжку. Той, хто спазняецца, становіцца «пакупніком».
Бабуля. Здаўна людзі шанавалі працу ганчароў і паважалі іх Давайце паслухаем прыгожыя вершы пра ганчарную працу.
1-е дзіця.
Сеў за кола ганчар,
3 гліны выкруціў шар,
Горла, вушка прырабіў.
Усё ў печы абпаліў.
I глядзіце: ужо гатовы
Гліняны збаночак новы.
Г. Багданава
Два хлопчыкі (гавораць дуэтам).
Мы былі на глінішчы,
Бралі гліну ў прыгаршчы.
Шмат на лаўку нанасілі,
Замяшалі, замясілі,
Наляпілі гладышоў,
Місак, сподкаў, спарышоў.
Сохне посуд на двары,
Хіба мы не ганчары?
С. Шушкевіч
Маці. А паглядзі, сынок, якія ў бабулі ручнікі, настольнікі!
Янак. Вельмі прыгожыя!
Маці. Усе гэтыя рэчы з лёну. ЁСЦЬ на Беларусі таКая прыгожая блакітная расліна — лён. Калі кветкі адцвілі, лён выбіралі, малацілі, высцілалі на росы і пад дождж, паднімалі і высушвалі. Потым гэтыя сцябліны мялі, далей рабілі з іх кудзелю, палатно, з якога і шылі вопратку. Лён — гэта беларускае багацце.
2-е дзіця.
Як вядома, ужо здавён
Беларусы сеюць лён.
Зацвіце — блакіту болей.
Пчолкам рупным весялей.
I над ніваю, над полем
Сінява — яшчэ сіней!
Пойдзе лён на валакно —
Будзе кужаль, палатно.
Будзе ў нас абновак шмат.
Хто абноўкам тым не рад?
М. Чарняўскі
Бабуля. А каб гэтае адзенне было прыгажэйшае, яго вышывалі рознымі ўзорамі. (Паказвае вышыванкі.) I каб не было сумна, дзяўчаткі збіраліся разам, вышывалі і спявалі.

Беларуская народная песня «Купалінка».

Дзяўчынкі садзяцца перад гледачамі, спяваюць і імітуюць вышыванне.
Янак. Мама, дзяўчаткі вышывалі, а што рабілі хлопчыкі?
Маці. У хлопчыкаў было вельмі многа работы. Амаль увесь год яны дапамагалі дарослым. Паслухай, калі ласка, песню хлопчыка-пастуха.

Песня «Я табун сцерагу»

(словы народныя, музыка I. Зямчонак, гл. дадатак).
Бабуля. А ўзімку, калі працы было менш, хлопчыкі займаліся рамёствамі: плялі з лазы і саломкі (паказвае вырабы), выразалі цацкі з дрэва альбо рабілі свісцёлкі з гліны.
Янак спрабуе пасвістаць.
Янак. Ой, як весела, аж спяваць захацелася!

Беларуская народная песня «Саўка ды Грышка».

Янак. Бабулька, а гэта што такое, вельмі на прас падобнае?
Бабуля. Гэта і ёсць прас, толькі старадаўні.
Янак. А дзе ж яго ўключальнік?
Бабуля. Унучак, раней не было электрычнасці. У прас насыпалі гарачыя вугельчыкі, ён станавіўся гарачым і можна было прасаваць бялізну.
Янак. Ой, які цяжкі, не падняць!
Бабуля. Я табе вось што скажу: даўней людзі шмат працавалі, але і весяліцца яны ўмелі. Асабліва любілі ладзіць вечарынкі са спевамі і танцамі. Запрашайце, хлопчыкі, дзяўчатак!

Песня «Беларуская танцавальная»

(верш і музыка 3. Багуслаўскай).
Янак. Бабуля, а ў цябе гаспадарка ёсць?
Бабуля. Канешне, ёсць: і свінкі, і авечкі, і кароўка. Беларусы заўсёды любілі жывёл і адносіліся да іх з пашанай. Нават прыдумвалі песні і жарты пра іх. Хочаш паслухаць, як верабейка ў госці да сарокі ездзіў?
Янак. Канешне, хачу!

Беларуская народная песня «Запражыце сівых коней».

Янак. Ведаеш, бабулька, мы ж у дзіцячым садзіку таксама на беларускай мове размаўляем, вершы вучым. Хочаш паслухаць?
3-е дзіця.
Беларусам я радзіўся,
Беларусам буду жыць,
Беларускаю зямельку
Буду шчыра я любіць!
А. Мілюць

4-е дзіця.
Тварык румяны,
Белая хустачка.
Я ўжо ведаю,
Я — беларусачка!
A. Бадак

5-е дзіця.
Блакіт нябёс і белы бусел,
I кветкі ў полі, як абрус.
Мой край завецца — Беларуссю,
А сам я — хлопчык-беларус.
Зьніч

6-е дзіця.
Блакіт нябёс і белы бусел,
I кветкі ў полі — быццам хустка.
Мой край завецца — Беларуссю,
I я — дзяўчынка-беларуска.
Зьніч

7-е дзіця.
Добра, калі ты змалку
Можаш вітаць людзей:
Раніцай — Добрага ранку!
I апоўдня — Добры дзень!
Увечары пры сустрэчы
Знаёмым сказаць — Добры вечар!
А соннаму сонейку нанач
I ўсім добрым людзям — Дабранач!
B. Вітка

8-е дзіця.
Я — беларус, я нарадзіўся
На гэтай казачнай зямлі,
Дзе між лясоў і пушчаў дзікіх
Адвеку прашчуры жылі.
Н. Гілевіч

9-е дзіця.
Я — беларус, я ганаруся,
Што маю гэтае імя:
Аб добрай славе Беларусі
У свеце знаюць нездарма.
Н. Гілевіч

Янак. Я таксама табе падарунак падрыхтаваў - песню беларускую вывучыў.

Песня «Цік-так ходзікі»

(верш Л. Пранчака, музыка Э. Ханка).
Бабуля. Вось які малайчына! Ведаеце, а я ж нядаўна ў лесе была.
Дык там мяне лясун так напужаў, што і сам спужаўся, а потым мяне сокам пачаставаў і гуляць навучыў. Станавіцеся ў кола, пагуляем з лесуном.

Гульня «Лясун»

(словы народныя, музыка I. Зямчонак, гл. дадатак).
Дзеці становяцца ў кола. У сярэдзіне хлопчык — «лясун». Дзеці ходзяць у карагодзе і выконваюць песню, якая нагадвае іх размову з лесуном.
— Лясун, лясун, дзе ты быў?
— У балоце.
— Лясун, лясун, што рабіў?
— Траву жаў я.
— Лясун, лясун, дзе падзеў?
— Прыхаваў я.
— Лясун, лясун, хто ўкраў?
— Зайцы ўкралі.
— А хто будзе іх лавіць?
— Сам і буду!

Пасля апошніх слоў «зайцы» ўцякаюць, лясун даганяе дзяцей.
Маці. Бачыш, сынок, колькі карыснага ты сёння даведаўся ў бабулінай хатцы. I вы, дзеці, не забывайце, што мы мусім захоўваць памяць пра старадаўнія рэчы, ведаць народныя казкі, спевы, танцы, а больш за ўсё мы павінны ганарыцца сваёй радзімай — Беларуссю.

Песня «Чароўная мая краіна»

(верш і музыка Л. Савіцкай).
Бабуля частуе ўсіх бярозавым сокам.

Дадатак

Гульня "Гарлачык"
Словы народныя, музыка I. Зямчонак
Ноты гульні Гарлачык
Гульня "Я табун сцерагу"
Словы народныя, музыка I. Зямчонак
Ноты гульні Я табун сцерагу
2. Вы кароўкі старые, вы цяляткі малыя,
Вы хадзіце па траве, не мычыце громка мне.
Ды ў шкоду не ўпадайце, ой-ой-ёй!
Гульня "Лясун"
Словы народныя, музыка I. Зямчонак
Ноты гульні Лясун